Banja Luka’nın En Ünlü Efsaneleri – Safikada, Ferhadija ve Mahalle İsimlerinin Kökeni

Bir şehir sadece sokaklar, binalar ve nehirlerden ibaret değildir – hikâyeleriyle yaşar.

Vrbas Nehri kıyısında yer alan Banya Luka, nesilden nesile aktarılan efsanelerle ruh bulur. Bazıları tarihî olaylara dayanır, bazıları halk arasında şekillenir – ama hepsi birlikte bu şehrin kültürel kimliğini oluşturur.

İşte sevgi, bilgelik ve geleneğe duyulan saygının sembolü hâline gelmiş iki unutulmaz hikâye.

Safikada Efsanesi – Ölümden Bile Güçlü Bir Aşk

Bazı hikâyeler vardır ki şehir onları adeta bir hazine gibi saklar. Banya Luka’da böyle bir hazine, genç bir kızın bir askere duyduğu derin ve karşılıksız aşkın hikâyesi olan Safikada efsanesidir. Bu hikâye; sadakatin, acının ve tutkuyla yanmanın sembolü olmuş bir destandır. Safikada sadece bir söylence değil – şehrin ruhunu yansıtan, aşkın hiçbir sınır tanımadığını hatırlatan ebedî bir semboldür.

Anlatılana göre Safikada, varlıklı bir tüccarın ya da asalet sahibi bir ailenin kızıymış – kimilerine göre Ferhat Paşa Sokoloviç’in torunuymuş. Bir askere âşık olmuş – bazı kaynaklara göre ismi Hermann, Avusturya-Macaristan ordusunda görevli bir Kastel muhafızıymış; bazılarına göre ise adı Ömer olan Osmanlı askeriymiş. İsimler değişse de duygular hep aynı kalmış.

Aşkları yasakmış. O dönemde evlilikler aileler tarafından kararlaştırılır, duygulara çok da önem verilmezmiş. Safikada’nın ailesi ikisini ayırmak için her yolu denemiş. Rivayete göre babası askeri komutanları rüşvetle ikna etmiş ve sevdiği adamı ya Bosna’nın doğusuna ya da Endülüs’e sürdürmüş. Aynı zamanda, Safikada başka biriyle nişanlanmış.

Ama kalp kolay kolay unutmaz. Aşık olduğu adamın öldüğü haberini alınca kararını vermiş. Öğle vakti, Kastel Kalesi’ndeki top zamanı gösteren bir atış yaparken, Safikada beyazlar içinde topun önüne geçmiş ve demiş ki: "Sana ölümüne sadığım."

Top patlamış. Cesedi, bugün Ferhadiye ile Kastel arasında yer alan ve üstünde bir anıt bulunan noktada yere düşmüş.

Bugün bile o alan yaşıyor. Halkın “Safikada’nın Mezarı” dediği bu yer, ebedî aşkın sembolü olmuş. Hem yerel halk hem de turistler buraya mum dikiyor, çiçek bırakıyor, dilek yazıyor – çünkü inanıyorlar ki gerçek sevgiyle gelinen bu yer, kalpleri birleştirme gücüne sahip. Hatta bazıları, burada yakılan bir mumun iki insanı sonsuza kadar birleştirebileceğine inanıyor.

2023 yılında Banya Luka’da Safikada isimli bir opera sahnelendi – bu da gösteriyor ki bu efsane, sadece bir söylence değil, halkın duygularına dokunan bir kültür mirasıdır.

Ferhadiye Efsanesi ve Mahalle İsimlerinin Doğuşu

Ferhadiye Camii, yalnızca Osmanlı mimarisinin zarif bir örneği değil – aynı zamanda Banya Luka’nın ruhani merkezi, kültürel bir simge ve şehirdeki mahalle isimlerinin kökenine dair etkileyici bir efsanenin kaynağıdır.

Tarihî kaynaklara göre camii 1579 yılında Ferhat Paşa Sokoloviç tarafından, ünlü Osmanlı mimarı Mimar Sinan’ın öğrencilerinin yardımıyla inşa ettirilmiş. Fakat halk arasında anlatılan hikâye çok daha farklı.

Başmimar, daha önce birçok Ortodoks kilisesi inşa etmiş olan Rade Neimar imiş. Yanında çalışan beş çırağı varmış: Petar, Pavle, Ivan, Drago ve Simo. Ferhat Paşa, caminin güzelliğinden öylesine etkilenmiş ki, bir daha kimsenin böyle bir yapı yapmaması için bu ustaların öldürülmesini emretmiş.

Ustalar, minareye kilitlenmiş. Oradan kaçabilmek için Daedalus ve Ikarus gibi kendilerine kanatlar yapıp atlamışlar. Efsaneye göre her biri şehrin başka bir yerine düşmüş ve bugün bu yerler onların adını taşıyor:

– Petar – bugünkü Petrićevaç

– Pavle – Pavlovac

– Ivan – Ivanjska

– Drago – Dragoçay

– Simo, düşerken kaburgasını kırmış – Rebrovac

Tarihî bir kanıt olmasa da bu hikâye hâlâ anlatılıyor. Çünkü o, usta emeğine saygıyı, fedakârlığı ve güzellik karşısında duyulan hayranlığı simgeliyor.

Ferhadiye bugün de yaşamaya devam ediyor – sadece ibadet yeri olarak değil, aynı zamanda halk arasında anlatılan efsanelerin taşıyıcısı olarak. Avlusunda Ferhat Paşa’nın türbesi yer alıyor ve girişteki şadırvan, yüzyıllardır insanların buluşma noktası olmuş.

1993 yılında tamamen yıkılan cami, 2016’da aslına uygun olarak yeniden inşa edildi ve millî anıt ilan edildi – barış ve hoşgörünün sembolü hâline geldi. Uçmaya çalışan ustaların efsanesi ise mahalle isimleriyle birlikte halkın günlük dilinde yaşamaya devam ediyor.

Hikâyelerini Unutmayan Bir Şehir

Efsaneler okul kitaplarında öğretilmez – onlar yaşlıların fısıltısında, kaldırımlardaki taşlarda ve eski duvarlara atılan bakışlarda yaşar.

Banya Luka sadece köprüler, kaleler ve anıtlar değil – burası hikâyelerden örülmüş bir şehir.

Her bir hikâye – ister tamamlanmış ister yarım kalmış – şehrin ruhunu oluşturan bir parçadır.

Bu efsaneler sayesinde hafızayı, duyguları ve değerleri yaşatırız. Belki de Banya Luka’yı özel yapan tam da budur – geleneklerin hâlâ yaşadığı bir yer ve her neslin eski hikâyelere yeni bir ses ekleyebileceği bir şehir.

Senin de bildiğin bir efsane, kişisel bir anı ya da anlatılmaya değer bir hikâye var mı? Bize yaz!

Belki de bir sonraki paylaşacağımız hikâye seninki olur.

*Bu içeriği paylaş ve diğerlerine Banja Luka’yı daha iyi tanıtmaya yardımcı ol!

Yorumlar